شیعیان در دولت معاصر عراق: علل حاشیه ای شدن شیعیان در ساختار سیاسی عراق

شیعیان عراق علیرغم احراز اکثریت در جمعیت این کشور در طول تاریخ این منطقه از جهان به ویژه در دوران دولت های معاصر عراق در حاشیه قدرت سیاسی قرار گرفته اند. پدیده حاشیه نشینی شیعیان عراق در دولت های معاصر این کشور محور اصلی تحقیق را تشکیل می دهد. این تحقیق در پی آن است که نخست با ارائه شواهد و مدارک کافی نقش حاشیه ای و انزوای سیاسی و اجتماعی شیعیان را در دولت های معاصر عراق نشان دهد سپس به تحلیل این پدیده و بیان چرایی آن بپردازد. تحقیق حاضر شامل یک مقدمه و سه فصل و نتیجه گیری است . در فصل اول کلیاتی چون معنای لغوی و اصطلاحی شیعه، وضعیت جغرافیایی و تاریخی مختصری از عراق و نگاهی به خاستگاه و سیر تاریخی اجتماعی شیعیان عراق از آغاز تا دوران معاصر عراق، مطرح شده است . در فصل دوم سعی شده است اوضاع سیاسی و اجتماعی شیعیان عراق در دوران پس از شکست دولت عثمانی تاکنون مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. در این فصل شواهد و مدارک کافی در زمینه حاشیه نشین شدن شیعیان در دولتهای معاصر عراق به ترتیب تاریخی مطرح شده است . در فصل دوم، مفروض تحقیق در دوره های مختلف تاریخ معاصر عراق یعنی دوره قیمومیت انگلیس ، دوره پادشاهی، دوران جمهوری و بالاخره دوره حزب بعث مورد تبیین و توضیح قرار گرفته است . در فصل سوم فرضیات تحقیق بر مبنای شواهد و اطلاعات فصل دوم مورد تحلیل قرار گرفته است . فرضیه اصلی آن است که حاشیه نشین شدن شیعیان عراق با تاکید بر علل داخلی، از جوانب داخلی و خارجی متعددی برخوردار است . در بخش داخلی چند عامل و علت عمده مطرح می شود. فرهنگ سیاسی شیعیان عراق و نوع نگرش آنان به سیاست و حکومت یکی از جوانب مهم این مساله است . از طرف دیگر فرهنگ سیاسی و اجتماعی نخبگان فکری و علمای شیعه عراق نیز در این راستا قرار می گیرد. سومین و شاید مهمترین محور تبیین چرایی مفروض تحقیق، به فرهنگ سیاسی و عملکرد دولتهای معاصر عراق و زمامداران و رهبران سیاسی این کشور مربوط می شود. در بخش علل و عوامل خارجی، نقش برخی از کشورهای غربی مانند انگلیس و آمریکا و بعضی از جریانات فکری مانند ناسیونالیسم عربی در این رابطه مطرح می شود.